Regionale Energie Strategieën

Op 28 juni 2019 werd het Klimaatakkoord gepresenteerd. Een zeer belangrijke schakel in het organiseren en versnellen van de energietransitie. De uitvoering van het klimaatbeleid per regio wordt op basis van Regionale Energie Strategieën ingevuld en samengesteld. Met de komst van de Regionale Energie Strategieën bundelen de overheden hun krachten om van de energietransitie een succes te maken.

Wat houdt de Regionale Energie Strategieën in?

De Regionale Energie Strategieën brengt veel nationale afspraken uit het Klimaatakkoord in de praktijk. Dit gebeurt in een land dekkend programma van 30 regio’s. Eén van de afspraken is dat deze 30 energieregio’s in Nederland onderzoeken waar en hoe ze het best duurzame elektriciteit op land (wind en zon) kunnen opwekken. Maar ook welke warmtebronnen ze kunnen gebruiken, deels afhankelijk van de locatie binnen de regio, zodat wijken en gebouwen van het aardgas af kunnen. Als voorbeeld, er moeten dus argumenten inzitten waarom een bepaalde locatie aangewezen is en waarom op deze locatie voor collectieve zonnepanelen gekozen is in plaats van voor kleinschalige windmolens.

Strategie

Ruimte, onder andere om duurzame energie op te wekken, is schaars is Nederland. Daarom ontstaan vragen als; ‘Waar is ruimte voor duurzame energie opwek en hoeveel kan er opgewekt worden?’, ‘Kan de opgewekte energie op die locatie efficiënt aan het elektriciteitsnet gekoppeld worden en wat is de reële afzetcapaciteit?’ en ‘Zijn de plekken maatschappelijk gezien acceptabel, financieel haalbaar en zijn deze plekken betaalbaar te houden?’ Dit soort vragen worden getackeld bij het opstellen van de Regionale Energie Strategieën. Maar er spelen ook bredere vragen als; ‘Hoe kan er meer energie bespaard worden?’ en ‘Hoe benutten we de capaciteit het beste en hoe verdelen we de lasten en de baten?’ Deze afwegingen, in combinatie met de planning voor de uitvoering, vormen samen per regio de Regionale Energie Strategieën.

Uitvoeringsoverleggen

De focus in de Regionale Energie Strategieën ligt dus vooral op de opgaven van de uitvoeringsoverleggen, gebouwde omgeving en elektriciteit. Wanneer een regio dit wenst, kunnen ook opgaven van andere uitvoeringsoverleggen meenemen. Zoals maatregelen voor duurzame mobiliteit, industrie of landbouw en landgebruik. Bovendien werken ze in de regio al aan andersoortige energieplannen en aan de doelen van het huidige Energieakkoord (waaronder de 6000 MW wind op land). Deze parallelle processen worden wel betrokken bij de Regionale Energie Strategieën, maar er is voor de omgang van deze processen geen algemene standaard voorgeschreven.

Redenen voor brede samenwerkingsverbanden

In de Regionale Energie Strategieën werken overheden samen met maatschappelijke partners, netbeheerders (voor gas, elektriciteit en warmte), het bedrijfsleven en waar mogelijk bewoners de regionaal gedragen keuzes uit. Energiecoöperaties en de provinciale koepelorganisaties spelen hierbij een grote (begeleidende) rol. Draagvlak bij alle partijen is nodig om de complexe gemaakte afwegingen te laten slagen. Helemaal omdat dit om zeer grootschalige transities en innovaties gaat die veel gaan betekenen voor de samenleving en leefomgeving.

Er zijn een aantal redenen denkbaar waarom de stakeholders gezamenlijk deze (geplande) ingrijpende activiteiten en ontwikkelingen uitvoeren. Ten eerste, voor de opwekking van duurzame elektriciteit. De landelijke opgave aan grootschalige hernieuwbare opwek van elektriciteit met wind en zon is 35 Terra Wattuur (TWh) voor 2030. Ten tweede, voor de warmtetransitie in de gebouwde omgeving. Zo kunnen ze het mogelijk maken dat de gebouwde omgeving stapsgewijs overstapt van fossiele naar duurzame bronnen. Ten derde, voor de benodigde opslag-, transport- en energie-infrastructuur. Hierin kijken ze hoe deze hernieuwbare energie opwek in te passen is in het landschap. Daarnaast wat de benodigde netcapaciteit is voor geslaagde lokale energie opweklocaties en tot slot hoe vraag en aanbod, in een fluctuerende markt, passend kunnen balanceren. Deze keuzes vertalen ze naar gebieden en projecten en vervolgens naar de implementatie en uitvoering van die projecten.

Beweging van onderop en locatie specifiek maatwerk

Het streven is dat het inzetten van de Regionale Energie Strategieën zorgt voor draagvlak en acceptatie bij maatschappelijke partners (burgers, bedrijven, groene partijen, netbeheerders) in de regio. Hiermee kiest de overheid expliciet voor bottom-up als wel een uitvoeringsstrategie waarbij de afzonderlijke overheden hun eigen afwegingsruimte behouden. Ook kunnen decentrale overheden zelf integrale afwegingen maken en ze beleidsterreinen kunnen verbinden (zoals mobiliteit, participatie, maatschappelijk vastgoed). Bij deze wens voor eigen afwegingsruimte hoort ook een grote eigen verantwoordelijkheid. Bovendien zullen de accenten binnen de kaders van het algehele nationale klimaatbeleid per regio verschillen. Dit is vanzelfsprekend omdat elke regio haar eigen culturele, sociale, economische en fysieke kenmerken bezit.

Onderlinge verbondenheid

In Friesland wordt de Regionale Energie Strategieën ingericht op basis van het Friese Mienskip. Deze bewezen onderlinge verbondenheid om de lokale gemeenschap te beschermen, is bij uitstek geschikt voor de implementatie in deze regio. Aangezien elke regio op zijn eigen geschikte manier de Regionale Energie Strategieën opstelt, is het mogelijk om maatwerk leveren. Zo passen de hierboven beschreven keuzes, opties en ontwikkelingen bij de karakteristieken van de regio. Bovendien zullen er, door middel van plaatselijk maatwerk, minder belemmeringen, obstakels en vertragingen optreden. Dit afgezet tegen een strategie van nationaal uniform beleid in deze situaties.

Nationale Programma Regionale Energie Strategieën

Het Nationale Programma Regionale Energie Strategieën ondersteunt de 30 energieregio’s bij het opstellen van hun eigen strategie. Wegens het coronavirus is de datum voor het indienen van het concept verschoven naar 1 oktober. In het voorjaar van 2020 waren 20 exemplaren van conceptuele Regionale Energie Strategieën openbaar toegankelijk. Elke regio werkt deze na overleg uit tot de Regionale Energie Strategieën 1.0. Deze dient vastgesteld te zijn op 1 juli 2021. Elke 2 jaar herijkt iedere energieregio de Regionale Energie Strategieën op grond van nieuwe inzichten, innovaties of ervaringen. Zo ontwikkelen ze zich stapsgewijs en worden de methoden en projecten om de doelen voor 2030 en 2050 te behalen, steeds inzichtelijker, concreter en beter uitvoerbaar. Net als deze opgave, is het belang van het behalen van de doelen uit het Klimaatakkoord namelijk erg groot.