Mensen zijn afhankelijk van hun omgeving. Waar dit vroeger vooral ging om vraagstukken als ‘is hier genoeg voedsel te vinden?’ en ‘ben ik hier veilig voor roofdieren?’ spelen er al decennialang grotere vraagstukken. Denk hierbij aan de maatschappelijke gevolgen van klimaatverandering, duurzame ontwikkeling, internationale migratie, digitalisering en mondiale ongelijkheid. Simpel gezegd is sociale geografie de wetenschap die kijkt naar de relatie tussen mensen en de ruimte(s) waarin zij zich in begeven. Sociale geografie is een sociale wetenschap waarbij verschillende maatschappelijke verschijnselen vanuit een ruimtelijke invalshoek worden bestudeerd. Deze ruimtelijke invalshoek maakt deze wetenschap ook anders dan sociologie, antropologie, economie of politicologie. Desalniettemin is er veel overlap tussen sociale geografie en andere sociale wetenschappen.
Wat is planologie?
Planologie kijkt naar de inrichting van de ruimte, en hoe dit met beleid verbeterd kan worden. Het verbeteren doet een planoloog bijvoorbeeld door structuurvisies en bestemmingsplannen op te stellen. Dit kan niet zonder bewustzijn over maatschappelijke verschijnselen binnen de in te richten ruimte. Zo zijn veel planologen nu bezig met onderwerpen als duurzaamheid en klimaatadaptatie, en hoe dit te combineren valt met ruimtelijke plannen.
De combinatie sociale geografie en planologie
Een aantal Nederlandse universiteiten biedt studies in de sociale geografie en planologie. Dat is maar goed ook, want de ruimte in Nederland is schaars en door de bevolkingsgroei wordt het lastiger om de ruimte te verdelen. Planologen en sociaal geografen kunnen daarbij helpen.
Overigens is het bij het merendeel van de Nederlandse universiteiten niet mogelijk om alleen planologie of sociale geografie te studeren. Veel studies in deze richting heten daarom Sociale Geografie & Planologie. Dit komt, omdat sociale geografie en planologie erg met elkaar verbonden zijn. Het één kan niet zonder het ander. Een planoloog maakt gebruik van kennis uit de sociale geografie, en een sociaal geograaf moet kennis hebben van planologie. Om studenten goed voor te bereiden op het werk als planoloog of sociaal geograaf, bevatten veel studies in Sociale Geografie en Planologie daarom onder andere de volgende vakken;
1. Economische geografie
Economie en geografie zijn sterk met elkaar verbonden. Regelmatig is in het nieuws te lezen over krimpgebieden. Hoe komt het dat dit specifieke gebied een krimpgebied is geworden, maar een soortgelijk gebied niet? Wat is de beste afstand tussen een woonwijk en een winkelcentrum om genoeg omzet te draaien, maar niet tot last te zijn van de bewoners van de woonwijk? Bij economische geografie maak je gebruik van klassieke theorieën, die aan de praktijk getoetst zullen worden. Vragen die behandeld worden zijn bijvoorbeeld; Kloppen de theorieën nog in de huidige maatschappij? Kunnen we de huidige ontwikkelingen goed begrijpen en verklaren met behulp van deze theorieën?
2. Culturele geografie
Een vak dat erg veel overlap heeft met sociologie en antropologie. Als student leer je hier meer over de relatie die mensen hebben met de plaatsen waar zij zijn, en waar deze relatie beïnvloed door wordt. Waarom voelt iemand zich thuis in zijn huis? Waarom is het ene station een prettige plek om op je trein te wachten, terwijl je op een ander station het liefst zo snel mogelijk weg wil? Hoe komt het dat je je trots voelt in het voetbalstadion van jouw voetbalteam? De verschillende culturen die voorkomen in een maatschappij zijn hierbij van groot belang. Dit maakt dat culturele geografie in een multiculturele samenleving als Nederland belangrijke vraagstukken kan aansnijden en beantwoorden.
3. Urbane en rurale planning
In een land als Nederland zijn urbane en rurale gebieden sterk met elkaar verbonden. Ook in andere landen zie je dit terug. Veel mensen wonen op het platteland, maar werken in de stad. Het platteland zorgt, simpel gezegd, voor het voedsel dat ook door de mensen uit de stad geconsumeerd wordt. Vraagstukken als krimp en leefbaarheid in urbane en rurale gebieden worden hier uitgebreid onderzocht, evenals veelvoorkomende migratietrends tussen het urbane en rurale gebieden. Ook leer je hier als student over hoe het leven vroeger in urbane en rurale gebieden was, en hoe dit in de afgelopen decennia veranderd is.
4. Demografie en migratie
Omdat sociale geografie draait om de relatie tussen mensen en ruimte, kunnen demografie en migratie niet ontbreken in de studie. Bij demografie draait het niet alleen om bevolkingsaantallen, maar ook om vraagstukken zoals vergrijzing en hoe men vanuit de sociale geografie en planologie hier mee om kan gaan. Hoe zorg je ervoor dat mensen op een gezonde manier oud worden? Welke invloed heeft migratie op de ruimte, en hoe gaan we hier mee om? Wat is de relatie tussen migratie, en hoe verbonden iemand zich voelt met zijn/haar woonplaats? Welke invloed heeft migratie op regionale ontwikkeling, en hoe kunnen wij daar mee omgaan? Daarnaast zijn verschillende culturen, globalisering en modernisering van grote invloed op demografie en migratie. Kortom, een vak dat past bij de huidige vraagstukken van deze maatschappij.
5. GIS, statistiek en verschillende onderzoeksmethoden
Binnen de studie Sociale Geografie en Planologie is flink ingezet op onderzoeksvaardigheden, en leer je onder andere te werken met GIS (Geographic Information System. Dit is een systeem waarbij data een geografische dimensie heeft waardoor het gelinkt kan worden aan plekken op aarde en statistische programma’s. Hiermee kun je data analyseren, conclusies trekken en aanbevelingen doen. Door te leren hoe je kwantitatieve en kwalitatieve data verzamelt, analyseert en interpreteert ben je na je studie in staat om onderzoek te doen, je mening te vormen en deze te onderbouwen met data.
6. Planologie
Natuurlijk leer je als student Sociale Geografie en Planologie ook meer over planologie. Veel universiteiten geven geen apart vak in planologie, maar laten het bij alle vakken terugkomen omdat het met elk vak te maken heeft. Zo leer je als student om de theorie toe te passen in de praktijk, en leer je naar de verschillende kanten van een project of vraagstuk te kijken. Als planoloog moet je in staat zijn om verschillende vraagstukken en projecten op verschillende plekken te kunnen beantwoorden, op te zetten en succesvol te maken. Dit is zo goed als onmogelijk wanneer je hierbij geen gebruik maakt van theorieën binnen de sociale geografie.
Wat kan je na de studie Sociale Geografie en Planologie?
Na een studie in Sociale Geografie en Planologie ben je breed inzetbaar. Dit komt door je brede onderzoeksvaardigheden en kennis. Je hebt zicht op het grotere geheel en kunt verbanden zien tussen verschillende vraagstukken. Veel overheden en organisaties hebben hier baat bij. Daarom kun je terecht bij verschillende werkplekken in verschillende functies. Een groot deel van de afgestudeerden komt terecht bij de overheid. Hierbij valt te denken aan een functie als planoloog om de binnenstad van Zwolle aantrekkelijker te maken, een functie als economisch beleidsadviseur om winkelleegstand tegen te gaan of een functie als geodata-expert waarbij je met jouw ruimtelijke analyses beleidsmakers kan ondersteunen.
Daarnaast kun je ook terecht bij een advies- en/of onderzoeksbureau, bijvoorbeeld als gebiedsadviseur om winkelcentra, dorpen of recreatiegebieden ‘op de kaart’ te zetten. Ook kun je aan de slag als ruimtelijk adviseur, waarbij je als tussenpersoon werkt tussen de overheid die bepaalde veranderingen in de fysieke ruimte teweeg wil brengen en de bewoners die hierdoor beïnvloed zullen worden. Je kunt ook aan de slag als projectontwikkelaar, waarbij je bijvoorbeeld meewerkt aan het transformeren van een winkelcentrum naar kantoorpanden.
De kennis van sociaal geografen is niet alleen nodig en nuttig in Nederland, de hele wereld heeft profijt van deze kennis. Dat is de reden dat onder andere de Rijksuniversiteit Groningen enkele jaren geleden de voertaal van de studie Sociale Geografie & Planologie heeft overgezet naar het Engels. Sindsdien heet de studie Human Geography and Urban & Regional Planning. Op die manier kunnen sociaal geografen en planologen andere landen ook helpen met moderne vraagstukken en kunnen zij hun kennis delen met de rest van de wereld.